eidenai

Ένα κήρυγμα μίσους, μέχρι τέλους
Συντάκτης :
Ημ/νία καταχώρησης : 18/01/2008 15:53:23
Του Δημητρη Αρβανιτακη

Όποιος επισκέπτεται το μοναστήρι του Αγίου Μάρκου της Φλωρεντίας δεν μπορεί να μη θαυμάσει το μεγαλόπρεπο κέντημα της γραμμής και του χρώματος στα affreschi που φιλοτέχνησε ο Φρα Αντζέλικο, στο πρώτο μισό του δέκατου πέμπτου αιώνα. Αλλά, μαθαίνει επίσης ότι από το μοναστήρι εκείνο, τριγυρισμένος από αυτές τις εικόνες, λίγον καιρό μετά, επιχείρησε να κυβερνήσει τη Φλωρεντία ο Σαβοναρόλα. Τρομάζει κανείς όταν σκεφτεί ότι η μεγαλοφυία του ζωγράφου δεν γαλουχούσε τους θεατές-πιστούς στη γαλήνη της χαράς, αλλά τους έθετε προ οφθαλμών την Κόλαση. Ο Φρα Αντζέλικο με τη μουσική του χρώματος και ο Σαβοναρόλα με τις ιερεμιάδες του λόγου. Πώς η ομορφιά τίθεται στην υπηρεσία του τρόμου της Κόλασης; Με αντίστοιχο τρόπο, και για αντίστοιχους λόγους, έκανε υψηλή ποίηση ο συνθέτης του Ακάθιστου Ύμνου, με αντίστοιχο τρόπο η θεολογία δημιούργησε έναν υπερ-κόσμο, ένα "υλικότατο" δημιούργημα, εδραζόμενο σε μια υψηλή πτυχή της ανθρώπινης γλώσσας. Με το ίδιο όμως υλικό, με τα είκοσι τέσσερα γράμματα, και με απλούστερους τρόπους, η χριστιανική ιεραρχία πέτυχε τον ίδιο σκοπό: συντάσσοντας εκείνο το αποτρόπαιο κείμενο του αφορισμού, που όμοιό του δύσκολα βρίσκεται στη γραμματεία του μίσους και που έδωσε την ευκαιρία στον Καζαντζάκη να επαναλάβει χίλιες φορές τη φράση: "Την κατάρα σας να 'χω Άγιοι Πατέρες!". Αλλά ο "αφορισμός" είναι με χίλιους δύο τρόπους στην ημερήσια διάταξη. Διαβάζω από τις εφημερίδες της 30ής Δεκεμβρίου το "μήνυμα" του αρχιεπισκόπου: "[...] Μακάριοι οι έχοντες προοπτική αιωνιότητας στη ζωή τους. Αλλιώς είναι σάρκες, έκδοτοι σε πάθη ατιμίας, πρόθυμοι για καθετί που ευτελίζει την ύπαρξή μας [...]". Έκδοτοι, λοιπόν, άτιμοι και ευτελείς όλοι όσοι δεν "θυμούνται τη θεία καταγωγή τους". Η σωτηρία αναμένει μόνον εκείνους που "παραμένουν πιστοί στις παραδόσεις μας, στις αξίες μας, στην ιστορία μας και στους αγώνες μας". Και η παρώθηση στους πιστούς του: "Σταθείτε όλοι ορθοί στις επάλξεις σας και μην ξεπουλήσετε τα πρωτοτόκιά μας". Ποιο είναι εκείνο το "μας" και απέναντι σε ποιο "τους" ορίζεται; Ποια είναι εκείνη η κοινότητα αγώνων και θυσιών; Ποιοι χωρούν σε κείνη την ταυτότητα του "μας" και ποιοι είναι οι άλλοι; Προφανώς οι άλλοι είναι οι ευτελείς και οι άτιμοι~ οι έκδοτοι. Αυτοί δεν έχουν λαμβάνειν από τα πρωτοτόκια του περιούσιου λαού. Αυτά, ο ηγέτης των εν Ελλάδι ορθοδόξων χριστιανών: ρατσισμός και μίσος~ ακόμη και τώρα. Το ζήτημα δεν είναι ότι ο καλός ποιμήν θέλει ακόμη μια φορά να μας αφηγηθεί με τον τρόπο του την ιστορία, και βέβαια την ελληνική ιστορία~ το ζήτημα δεν είναι ότι θεωρεί πως μόνον όσοι αγωνίστηκαν "για του Χριστού την πίστη την αγία" έχουν θέση στον τόπο "μας" και στην Ιστορία "μας"~ το ζήτημα δεν είναι ότι επαναφέρει τα ωραία κυριακάτικα κηρύγματά του για το σκοτάδι και το φως, για τους εχθρούς του γένους, για την αξία των παραδόσεών "μας" και των αξιών "μας". Το ζήτημα είναι η ευκολία με την οποία, στο "μήνυμα αγάπης", ο άγιος πατέρας βρίσκει την ευκαιρία να φτύσει πάνω σε όλους εκείνους που έχουν επιλέξει αιώνες τώρα έναν άλλο τρόπο ζωής~ με ή χωρίς θεό. Το ζήτημα είναι η ευκολία με την οποία διχάζει και μηδενίζει ανθρώπινες ζωές, πόνους και κόπους, όνειρα και ιδρώτα, ηθικούς κώδικες και αρχές. Εν ονόματι του δόγματος~ ακόμη και τώρα. Για τον αρχιεπίσκοπο Αθηνών και πάσης Ελλάδος, ο τόπος αυτός κατοικείται από τη μερίδα εκείνη που ακολουθεί την "ορθόδοξη χριστιανική θρησκεία" και από όλους εκείνους, άθρησκους ή αλλόθρησκους, που είναι κομμάτια κρέας, έτοιμοι για κάθε ατιμία και για κάθε ευτελισμό. Ένας τέτοιος τρομοκρατικός λόγος, όμως, εκπορευόμενος από την πιο υψηλή κορυφή της ιεραρχίας, καταντά λόγος αυθεντίας: δεν αφήνει καμιά διέξοδο διαφορετικής κατανόησης, καμιά διέξοδο κοινωνικής αλληλεγγύης, καμιά δίοδο ανθρωπιάς. Γιατί, αν ακολουθείς τη θρησκεία αυτού του άγιου πατέρα και αν πείθεσαι στον λόγο του, πώς να αντικρίσεις, πώς να πλησιάσεις, πώς να νιώσεις όμοιόν σου εκείνον που είναι δυνάμει άτιμος και ευτελής, δηλαδή ανήθικος και τιποτένιος; Πόσο μακριά είναι αυτές οι λέξεις από εκείνο που λέμε στην καθημερινή μας γλώσσα, για να συνεννοούμαστε, "σκουλήκι"; Αυτό λοιπόν το νόημα της αλληλεγγύης, αυτήν την έννοια της συγγνώμης έχει να κηρύξει, ακόμη και τώρα, ο άγιος πατέρας, ο διερμηνευτής της θρησκείας της συγγνώμης; Μου 'ρχεται στο μυαλό εκείνος ο άγιος που λατρεύεται στο νησί μου, και που είναι γνωστός ως "ο άγιος της συγγνώμης", αφού, καθώς λένε, συχώρεσε τον φονιά του αδελφού του: ανήκουν άραγε στον ίδιο κόσμο, κηρύττουν τα ίδια πράγματα; Αλλά, το μόνο για το οποίο κανείς δε μπορεί να κατηγορήσει τη σημερινή κορυφή της ελλαδικής Εκκλησίας είναι για υποκρισία. Ποτέ μέχρι σήμερα αυτός ο αρχιεπίσκοπος δεν αμέλησε να κηρύξει τα ίδια πράγματα: ποιοι είναι οι εθνικοί "μας" εχθροί, ποια είναι η Δεξιά του Κυρίου, ποια είναι η ταυτότητά "μας" (όλων μαζί!), ποιοι είναι οι καλοί και οι κακοί της ελληνικής Ιστορίας, αν δικαιούνται οι χιλιάδες μουσουλμάνοι αυτού του τόπου να έχουν το δικό τους λατρευτικό χώρο, ποια κόμματα πρέπει να "αποφεύγουμε", αν πρέπει ανεξαιρέτως όλα τα παιδιά της Ελλάδας να διδάσκονται στα σχολεία το ορθόδοξο δόγμα... Το ίδιο κήρυγμα, ο ίδιος διχαστικός, υπεροπτικός λόγος, ακόμη και τώρα! Αλλά, έστω και τώρα, θα είχε κανείς να θυμίσει στον άγιο πατέρα τη φράση ενός ανθρώπου που δεν πίστευε στην αιώνια ζωή, "ενός έκδοτου σε πάθη ατιμίας, πρόθυμου για καθετί που ευτελίζει την ύπαρξή μας...". Μέσα, λοιπόν, στα φλεγόμενα ακόμη ερείπια της Ευρώπης, το 1945, ένας Γάλλος, μιλώντας σε έναν προπολεμικό "Γερμανό φίλο" του, χάραζε τη μόνη οροθετική γραμμή, εκείθε από την οποία αρχίζει ο ανθρώπινος πολιτισμός και δώθε από την οποία βασιλεύει το σκοτάδι και φυτρώνει το μίσος. Έλεγε λοιπόν ο Γάλλος: "Πριν από τον πόλεμο συμφωνούσαμε ότι η ανθρώπινη Ιστορία δεν έχει κανένα νόημα. Εσείς αποφασίσατε να της προσδώσετε ένα: τη βία. Εμείς, όμως, την αλληλεγγύη". Αυτός ο Γάλλος ήταν ο Αλμπέρ Καμύ: ένας άθεος, ένας έκδοτος, ήγουν ανήθικος και παρακμιακός, ανυπόληπτος και τιποτένιος.

Ο Δημήτρης Αρβανιτάκης είναι ιστορικός
ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΥΓΗ 18-1-2008