eidenai

ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΟΥ ΘΩΜΑ/Του Κώστα ΚΑΝΑΒΟΥΡΗ

Ένα από τα αντιπαθέστερα είδη ανθρώπων είναι εκείνοι που δεν αμφιβάλλουν ποτέ και που σέρνουν τη θλιβερή τους ύπαρξη καταδικασμένοι να έχουν πάντοτε δίκιο. Δεν είναι μόνο αντιπαθείς, είναι και επικίνδυνοι. Γιατί ενώ δεν θέλουν να μάθουν, θεωρούν ότι γνωρίζουν και μάλιστα ότι γνωρίζουν απολύτως. Επομένως, αφού με κάποιο μεταφυσικό τρόπο κατέχουν τη γνώση, θέλουν και να την επιβάλουν, αγνοώντας την πολυπλοκότητα των μεγεθών των ποιοτήτων και τη μεταξύ τους άπειρη διασύνδεση. Δεν υπάρχει πιο σίγουρος δρόμος για την επιβολή από το να θεωρείς ότι γνωρίζεις, χωρίς και η ελάχιστη ικμάδα γνώσεων που διαθέτεις να υφίσταται κριτικό έλεγχο, χωρίς να είναι υποκείμενο της άγριας χαράς είτε της επαλήθευσης, είτε της απαλήθευσης. Επιβολή και έπαρση όπου το ένα γεννάει το άλλο είναι τα αποτελέσματα της δογματίζουσας άγνοιας. Γιατί φυσικά το δόγμα -το οποιοδήποτε δόγμα- βρίσκεται στον αντίποδα της φιλοσοφίας (της φιλοσοφίας που ακόμα και ο Πόπερ, παρ' όλο τον συντηρητισμό του, ακριβώς επειδή τον ωθεί η δύναμη της αμφιβολίας, θεωρεί ότι μπορεί να είναι ιδιότητα του κάθε ανθρώπου οπότε πάπαλα ο υποτιμητικός ισχυρισμός "απλός άνθρωπος" που επιστρατεύουν οι γελοίοι "γνωρίζοντες"). Η φιλοσοφία θέτει ερωτήματα. Το δόγμα έχει τις απαντήσεις. Πολλές φορές μάλιστα χωρίς καν να έχει τεθεί ερώτημα, χωρίς καν δηλαδή να έχει υπάρξει ο φόβος του αγνώστου, ο τρόμος του θανάτου και ο λήρος των ερώτων. Από τα αντιπαθέστερα είδη ανθρώπων λοιπόν οι καταδικασμένοι να έχουν πάντοτε δίκιο. Και πιθανόν δεν θα μας απασχολούσαν διόλου αφού η θλιβερή τους ύπαρξη δεν παρουσιάζει μήτε το αμυδρό ενδιαφέρον μιας εναλλακτικής υπόθεσης αλήθειας (όπως είναι πάντοτε η διαφορετική άποψη από τη δική σου), αν αυτή η θλιβερή ύπαρξη επειδή στηρίζεται στη θηριώδη πληρότητα της άγνοιας δεν δημιουργούσε απίστευτα κύματα ταλαιπωρίας. Από την ατομική περίπτωση μέχρι τις ολοκληρωτικές μεγάλες αφηγήσεις ή ακόμα και τα επιστημονικά παραδείγματα εργασίας. Ποτάμια αίματος έχουνε τρέξει από τέτοιες περιπτώσεις ανθρώπων, που η ψυχή τους δεν τραγούδησε ποτέ στην άκρη του γκρεμού. Άνθρωποι του τάφου και όχι του κελαϊδισμού, που έτσι κι αλλιώς δεν άκουσαν ποτέ. Γιατί όταν έχεις μονίμως δίκιο δεν υπάρχει καιρός και χώρος για τίποτε άλλο. Εδώ ακριβώς σε πνίγει το δίκιο σου και πεθαίνεις από ασφυξία, αφού δεν υπάρχει ασφυκτικότερος εναγκαλισμός από το δόγμα. Να τους θυμόμαστε και να τους ξεχωρίζουμε διαρκώς αυτούς τους ανθρώπους που μας ταλαιπωρούν οποιαδήποτε ιδιότητα κι αν έχουν και ν' ανάβουμε κανένα κεράκι στη μνήμη τους μέρα που είναι σήμερα, Κυριακή του Θωμά και Κυριακή της αμφιβολίας, για να μην ξεχνάμε ότι κυκλοφορούν ανάμεσά μας, προσομοιωμένοι ζωντανοί, απεχθείς και επικίνδυνοι. Να τους θυμόμαστε μια τέτοια Κυριακή και να τους αφιερώνουμε τη γενναιότητα της δικιάς μας ποίησης, του δικού μας αιτήματος για ομορφιά που είναι τρόπος γνώσεως έτσι όπως τον γράφει με στίχους ο Cumings:

"Ας περιδιαβαίνει το μυαλό μου πεινασμένο / και άφοβο και διψασμένο και εύπλαστο / ακόμη κι αν είναι Κυριακή ας έχω άδικο / γιατί όποτε οι άνθρωποι έχουν δίκιο δεν είναι νέοι".

Τι ωραίο! Και τι ωραία κραιπάλη της ύπαρξης μέσα στην ομορφιά της. Τι ωραία ασωτεία δίψας γιατί έχεις δώσει όλη σου την υγρασία στη δημιουργία του κόσμου χωρίς να γίνεις στεγνός αφού πάντοτε ο κόσμος κρέμεται από τα δάκρυά του. Τι ωραίο να εγκαταλείπεσαι.

"Ακόμη κι αν είναι Κυριακή ας έχω άδικο".

Μήτε εδώ. Μήτε το αποκούμπι της χαράς να μην θεωρήσουμε βέβαιο. Και πάντα να μας καίει το "κάτι ακόμα". Δεν είναι απληστία. Άπληστοι είναι οι βέβαιοι μέσα σ' έναν κόσμο που κι αυτός είναι βέβαιος και άρα μπορεί να χωρισθεί σε ιδιοκτησίες ή ακόμα χειρότερα: μόνο σε ιδιοκτησίες. Αλλά δεν είναι αυτό ο κόσμος. Είναι αυτό το "κάτι ακόμα" που σε προκαλεί να μη σου φτάνει το δίκιο σου, που σε κεντρίζει να έχεις άδικο ώστε να μεγαλώσει ο χρόνος. Να διαρκέσει περισσότερο η αιωνιότητα αφού

"όποτε οι άνθρωποι έχουν δίκιο δεν είναι νέοι".

Κι ακόμα περισσότερο. Πολλές φορές αυτοί που έχουν διαρκώς δίκιο, θέλουν να μας πάρουν μαζί τους στον θάνατο. Και δεν είναι αυτός ο δρόμος μας. Ας διεκδικήσουμε λοιπόν, μια τέτοια Κυριακή όπως η σημερινή, το ύψιστο δικαίωμά μας: να έχουμε άδικο. Για να μπορούμε να ερωτευόμαστε και να μαθαίνουμε καλύτερα Τζορντάνο Μπρούνο παρά Πάπας. Λέει κι άλλα ο Cumings στο ίδιο ποίημα:

"ας είναι η καρδιά μου πάντα ανοιχτή στα μικρά / πουλιά που είναι τα μυστικά της ζωής / ό,τι κι αν τραγουδούν είναι καλύτερο από το να γνωρίζεις / κι αν οι άνθρωποι δεν θέλουν να τ' ακούσουν οι άνθρωποι είναι γέροι".
Και 'μείς ας μην ξεχνάμε ότι αυτοί οι στίχοι γράφτηκαν το 1938 όταν είχε ήδη αρχίσει η μεγάλη κατηφόρα της ανθρωπότητας προς τον όλεθρο, από ανθρώπους γέρους, καταδικασμένους να έχουν πάντοτε δίκιο. Δηλαδή ανθρώπους χρήσιμους που επέβαλαν τη χρησιμότητά τους και δικαίωναν πληθυσμούς ολόκληρους σε κάθε λογής απαράγραπτα και αμετάβλητα δίκαια. Ανθρώπους χρήσιμους που έπνιξαν (και πνίγουνε ακόμα) στο αίμα τις Κυριακές του κόσμου. Τι κι αν είναι Κυριακή, λοιπόν. Ας έχω άδικο. "Κι ας μην κάνω εγώ τίποτε χρήσιμο / κι ας αγαπώ εσένα περισσότερο και από αληθινά".