eidenai

Στο οπισθόφυλλο του βιβλίου ο συγγραφέας:
"..Δεν αμφισβητώ ότι οι πατέρες της Εκκλησίας δανείστηκαν κάποια ρητορικά σχήματα από τους αρχαίους συγγραφείς, απάντησε ο Βεζιρτζής. Υπήρξαν ωστόσο θανάσιμοι εχθροί της κλασικής παιδείας και του πολιτισμού των αρχαίων. [...] Ο διασυρμός του ελληνισμού από την Εκκλησία υπήρξε τόσο συστηματικός ώστε οι Έλληνες αναγκάστηκαν ν αλλάξουν όνομα, να μετονομαστούν σε Ρωμαίους, Ρωμιούς ή Γραικούς. Σε ορισμένες τοιχογραφίες του Αγίου Όρους απεικονίζονται μαζί με τους αγίους και τους αγγέλους διάφοροι φιλόσοφοι, ο Αριστοτέλης, ο Πλάτων, ο Σωκράτης, ο Πυθαγόρας. Όλοι φορούν στέμμα, έχουν μακριές γενειάδες και είναι ντυμένοι σαν Βυζαντινοί πρίγκιπες. Βαστούν ο καθένας τους έναν πάπυρο όπου είναι γραμμένη μια πλασματική φράση, που διακηρύσσει, για παράδειγμα, την τρισυπόστατη φύση του Θεού. Είναι γνωστό ότι η Εκκλησία επιδίωξε να προσεταιριστεί τους αρχαίους σοφούς, αυτούς τουλάχιστον που δεν κατάφερε να θάψει, παραποιώντας τη σκέψη τους. Αυτό άλλωστε δεν διδάσκονται οι μαθητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, ότι η αρχαιότητα παρέδωσε τη σκυτάλη του πολιτισμού στο Βυζάντιο; Ο χριστιανισμός, αγαπητέ μου φίλε, δεν συνεχίζει την αρχαιότητα, απλά την ακολουθεί όπως η νύχτα ακολουθεί τη μέρα. Η θεολογία αναιρεί τη φιλοσοφία. Η πρώτη απαντά σε όλα, ενώ η δεύτερη ξέρει κυρίως να ρωτά." Τι άραγε θα θυμάμαι μετά από μερικά χρόνια από το βιβλίο αυτό; Ότι κέρδισε το Βραβείο Μυθιστορήματος της Γαλλικής Ακαδημίας το 2007; Αλλά αυτό δεν αποτελεί μέρος του βιβλίου. Ίσως θυμάμαι τη Ναυσικά, την ευγενέστατη αυτή γυναίκα που έχασε προ ετών το φως της και που αναθέτει στον νεαρό συγκάτοικό της να μάθει τα πάντα για το Άγιο Όρος. Είναι πιθανό να επιζήσουν και άλλα πρόσωπα του μυθιστορήματος: ο μοναχός που χαιρετά τα αεροπλάνα σείοντας μια βυζαντινή σημαία, ο Γάλλος ερημίτης που ονειρεύεται να επιστρέψει στη Νορμανδία, στο σπίτι όπου ο αβάς Πρεβό έγραψε τη "Μανόν Λεσκό", ο καθηγητής Βεζιρτζής που ισχυρίζεται ότι το Βυζάντιο δεν συνεχίζει την αρχαιότητα αλλά την ακολουθεί όπως η νύχτα την ημέρα, ο Δημήτρης ίσως, ο χαμένος αδελφός της Ναυσικάς που επανεμφανίζεται στο τέλος της ιστορίας και τραγουδάει ένα νησιώτικο τραγούδι. Θα θυμάμαι σίγουρα ότι το Βυζάντιο επέβαλε με άκρα βιαιότητα το χριστιανισμό, ότι οι μοναχοί και οι κληρικοί έσφαξαν πλήθη κόσμου, ότι ο μονοθεϊσμός εισήγαγε τον θρησκευτικό φανατισμό που ήταν άγνωστος στην Αρχαία Ελλάδα και στη Ρώμη. Θεωρώ ελάχιστα πιθανό να ξεχάσω ότι ο Ιουστινιανός έκλεισε τη φιλοσοφική σχολή της Αθήνας και ότι ακολούθησαν για τη χώρα μας δεκατρείς αιώνες πνευματικής νάρκης. Ίσως ξεχάσω τον αφηγητή του έργου, το συγκάτοικο της Ναυσικάς, που αναλαμβάνει βαρυγκομώντας την έρευνα για τον Άθω, δεδομένου ότι ασχολείται μόνο με την αρχαία ιστορία και την προσωκρατική φιλοσοφία. Το ενδιαφέρον του όμως μεγαλώνει όταν ανακαλύπτει ότι η Ελλάδα είναι δύο χώρες που δεν έχουν σχεδόν τίποτε κοινό μεταξύ τους, και ακόμη περισσότερο όταν μαθαίνει ότι υπήρχαν πέντε πόλεις στη χερσόνησο του Άθω, τις οποίες γκρέμισαν ολοσχερώς οι μοναχοί για να χτίσουν τα γιγαντιαία μοναστήρια τους. Θα πάει στο Όρος όχι μόνο με την ελπίδα να βρει εκεί τον Δημήτρη, αλλά και να εντοπίσει κατάλοιπα του αρχαίου πολιτισμού. Θα ανακαλύψει έτσι ένα άγαλμα, θαμμένο μέσα σε μια κάβα κρασιών. Θα ανακαλύψει επίσης τον αμύθητο πλούτο των μοναστηριών, τον καιροσκοπισμό των ηγουμένων, που είναι πρόθυμοι να συνεργαστούν με κάθε αρχή, μηδέ της χιτλερικής εξαιρουμένης, προκειμένου να διατηρήσουν τα εξωφρενικά οικονομικά τους προνόμια, το μίσος που εξακολουθεί να τους διακατέχει απέναντι στην Αρχαία Ελλάδα και το γυναικείο φύλο. Θα διαπιστώσει ακόμη ότι κυκλοφορούν αναρίθμητα φαντάσματα γυναικών στο Άγιο Όρος. Το μυθιστόρημα έχει και μια αστυνομική διάσταση, αλλά αυτήν είναι πολύ πιθανό να την ξεχάσω.."

Από την συνέντευξη στο περιοδικό Ταχυδρόμος:
«Ο δικός μου ρόλος είναι να φτιάχνω ιστορίες. Το μυθιστόρημα με ενδιαφέρει πιο πολύ απ' όλα. Όντως, υπάρχει ένα είδος εσωστρέφειας στο μυθιστόρημα, το επισήμαναν και οι Γάλλοι ακαδημαϊκοί που με βράβευσαν, μάλλον το θέμα του έπαιξε σοβαρό ρόλο. Δεν θεωρώ όμως ότι η αξία ενός μυθιστορήματος προσδιορίζεται από το θέμα. Μπορεί να ασχολείται με κάτι ασήμαντο, όπως μια αποτυχημένη ερωτική ιστορία, σαν τη "Μαντάμ Μποβαρί", και να είναι ένα αριστούργημα και μπορεί να ασχολείται με τους ναπολεόντειους πολέμους και να είναι ανοησία. Η λογοτεχνία δίνει την αξία στο έργο, όχι το θέμα. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί και η λογοτεχνία να καταπιάνεται με μεγάλα θέματα, όπως το τέλος του αρχαίου κόσμου και η βίαιη επικράτηση του χριστιανισμού».
Ας προσεγγίσουμε λοιπόν το βιβλίο σας από το θέμα του, την επικράτηση του χριστιανισμού επί του αρχαίου κόσμου.

«Όλα ξεκινούν από ζητήματα εξουσίας. Από τη στιγμή που υπάρχει μόνο ένας Θεός, ο οποίος είναι ο δημιουργός των πάντων, έχει απαγορεύσει τα πάντα, ελέγχει τα πάντα και θα μας αποκαταστήσει μετά θάνατον, δεν είναι δυνατόν να ανέχεται κανείς μια οποιαδήποτε άλλη εξουσία, αν είναι άνθρωπος αυτού του Θεού. Άρα, ο Χριστός μας είναι πολύ σωστός σε σχέση με το μονοθεϊσμό, διότι ο μονοθεϊσμός στην ουσία θέλει την κατάργηση της δημοκρατίας και τον έλεγχο όλων των εξουσιών, όπως κάνει ο Θεός. Και μέσα στην ίδια λογική είναι και ο Πάπας, ο οποίος λέει
Έχουμε διδαχτεί την ιστορία κατά έναν τρόπο μεροληπτικό υπέρ της Εκκλησίας. Πολλά απ' αυτά που συμβαίνουν στη σύγχρονη Ελλάδα μου θυμίζουν τη χούντα ότι "ένας είναι ο Θεός και εγώ είμαι ο εκπρόσωπος του, οπότε τι θέλετε εσείς και ασχολείστε;" Αυτό εξηγεί και τους διωγμούς που υπέστησαν οι πρώτοι χριστιανοί από τους Ρωμαίους, οι οποίοι ήταν πολύ πιο περιορισμένοι από όσο ισχυρίζεται η Εκκλησία. Τα αίτια των διωγμών είναι ο φανατισμός των χριστιανών, παρόμοιος με αυτόν των φονταμενταλιστών του Ισλάμ. Οι Ρωμαίοι όπως και οι Έλληνες δέχονταν οποιονδήποτε θεό ευκολότατα. Δεν τους έφταιξε ο Χριστός, τους έφταιξε ο φανατισμός».

Άρα, η λογοτεχνία σας έχει θέμα τη συστηματική ποδηγέτηση της παλαιάς θρησκείας από τη νεότερη;

«Το βιβλίο μου καταγράφει τα εγκλήματα που, προκειμένου να επιβληθούν, διέπραξαν οι χριστιανοί επί αιώνες - καταστροφές ανάλογες με εκείνες των αγαλμάτων του Βούδα ή άλλες βιαιότητες που έχουν διαπράξει οι ισλαμιστές. Αναφέρεται και στην σημερινή κατάσταση, διότι δεν είναι δυνατόν στη Ελλάδα του 2007 να διαιωνίζεται η συγκατοίκηση Εκκλησίας και κράτους. Είχα πάει πρόσφατα στη Ρόδο και μου έλεγαν για έναν γνωστότατο παιδεραστή παπά, ήδη καταδικασμένο, ο οποίος διορίστηκε διευθυντής δημόσιου γυμνασίου - και αν οι γονείς δεν έκαναν κατάληψη του σχολείου, δεν θα ακυρωνόταν ο διορισμός. Δεν είναι δυνατόν να μελετάμε την ιστορία, την αρχαία φιλοσοφία, ό,τι καλό έχει παράγει αυτός ο τόπος υπό το πρίσμα και το συμφέρον της Εκκλησίας».

Γιατί η ιστορία που αφηγείστε περιστρέφεται γύρω από το Άγιον Όρος;

«Γιατί, όπως ανακάλυψα, οι μοναχοί έπαιξαν πρωτεύοντα ρόλο στο διωγμό του αρχαίου πολιτισμού. Και επειδή το Όρος είναι το κερασάκι στην τούρτα της Ορθοδοξίας: λόγω παλαιότητος και λόγω ισχύος εκφράζει άριστα την επιθυμία της Εκκλησίας να αποκτήσει δική της πολιτική εξουσία. Οι Αγιορείτες θεωρούν τον εαυτό τους κληρονόμο και διάδοχο των αυτοκρατόρων του Βυζαντίου, εξ ου και η πελώρια περιφρόνηση που έχουν για το ελληνικό κράτος. Η Ελλάδα γι' αυτούς είναι μια επαρχία από την οποία το μόνο καλό που μπορεί να περιμένει κανείς είναι λεφτά».

Μήπως υπερβάλλετε;

«Έγραψα ένα βιβλίο χωρίς εμπάθεια. Καταπιάστηκα με ένα θέμα που δεν ήξερα και καταπιάστηκα ακριβώς για να το μάθω. Το ίδιο έχω κάνει και σε άλλα βιβλία. Και στη "Μητρική γλώσσα" ασχολούμαι με το Έψιλον των Δελφών, γύρω από το οποίο ερευνώ. Το ίδιο έκανα και με τις "Ξένες λέξεις", όπου καταπιάστηκα με μια αφρικανική γλώσσα την οποία ούτε ακουστά είχα, αλλά την έμαθα, πήγα στην Αφρική και μετά έκανα το μυθιστόρημα. Το ίδιο έγινε και εδώ. Ήξερα βεβαίως τους προσωκρατικούς φιλοσόφους, το βιβλίο μάλιστα ήταν η αφορμή να τους ξαναδιαβάσω. Θεωρώ πάρα πολύ θλιβερό που η σημερινή Ελλάδα, αντί να αναφέρεται σε αυτούς τους ευφυέστατους ανθρώπους που διαθέτουν ελευθερία στον τρόπο σκέψης τους, ασχολούνται με τους πατέρες της Εκκλησίας, με κάτι οσίες και τα τοιαύτα. Περάσαμε από το φως στο σκοτάδι».

Παρά τα όσα υποστηρίζετε, επιμένω. Μήπως ισοπεδώνετε, προσεγγίζοντας έτσι τα πράγματα, την πνευματικότητα της ορθόδοξη» θεολογίας;

«Δεν θεωρώ ότι ισοπεδώνω. Στο βιβλίο υπάρχουν πρόσωπα που μιλούν με πολλή τρυφερότητα και αγάπη για το Άγιον Όρος, που συγκινούνται, που αισθάνονται κατάνυξη. Δεν έχω αποκλείσει καθόλου αυτή την πλευρά, αλλά πρέπει να πούμε το εξής. Έχουν γραφτεί εκατοντάδες βιβλία για το Όρος και όλα μόνο αυτό λένε. Δεν υπάρχει ίχνος κριτικής πουθενά. Εγώ παρατηρώ την αγιορείτικη κοινότητα, συλλέγοντας πληροφορίες, πολύ πριν πάω εκεί, από ανθρώπους που την ξέρουν πολύ καλά, συμπεριλαμβανομένων των βυζαντινολόγων της Γαλλίας που εκδίδουν τα αρχεία του Αγίου Όρους και οι οποίοι έχουν ζήσει εκεί μήνες και χρόνια πολλά, που είναι προφανώς καλύτεροι ειδικοί σε σχέση με το Άγιον Όρος. Μάλιστα έμεινα κατάπληκτος, πώς είναι δυνατόν άνθρωποι σαν τον Λακαριέρ ή τον Καζαντζάκη να έχουν πάει εκεί και να μην έχουν δει απολύτως τίποτα. Είδαν το γλυκύτατο φως των κεριών και τα ωραιότατα εικονίσματα με τη γυαλάδα του χρυσού. Είδαν τα φωτάκια αυτά και δεν είδαν τις σκιές που τα περιβάλλουν;»

Επιμένω. Η σύγχρονη θεολογία έχει να κάνει με έννοιες όπως ηθική, δίκαιο. Υπάρχει αντίστοιχη θεολογία της αρχαίας θρησκείας;

«Είναι τελείως περιττό. Δεν βλέπω τι είδους πρόοδο σημείωσε ο χριστιανισμός σε σχέση με την αρχαία φιλοσοφία και την αρχαία δημοκρατία. Η θεολογία είναι ένα πακέτο που λύνει τα προβλήματα όλα, με αποτέλεσμα οι άνθρωποι να σταματούν να ασχολούνται με τα εγκόσμια, εφόσον έχουν άλλη σημαντικότερη προοπτική, τη μετά θάνατον ζωή. Ενώ στην αρχαιότητα συνέβαινε ακριβώς το αντίθετο, δεν υπήρχε καμία μεταθανάτια ελπίδα για καλύτερη ζωή. Στην αρχαιοελληνική μυθολογία, η ζωή στον Άδη ήταν απείρως χειρότερη από την καθημερινή ζωή των ανθρώπων, άρα δεν υπήρχαν άλλοι ορίζοντες πέρα από αυτούς που πρόσφερε η πόλη. Ο Καστοριάδης έλεγε ότι οι Αθηναίοι επινόησαν τη δημοκρατία επειδή δεν ήλπιζαν τίποτα».

Στο βιβλίο σας τα βάζετε (ο μυθιστορηματικός σας ήρωας δηλαδή τα βάζει) και με τη χριστιανική ταπείνωση... Γιατί;

«Δεν βλέπω γιατί η ταπείνωση έχει κάποια αξία. Μάλιστα, για τους μοναχούς ταπείνωση σημαίνει υποδούλωση –η σχέση μεταξύ ηγουμένων και νεαρών μοναχών είναι σχέση αφεντικών και δούλων. Αποτέλεσμα αυτής της ταπείνωσης είναι οι πολλές αυτοκτονίες που συμβαίνουν στο Όρος - στις οποίες ουδείς αναφέρεται».

Ούτε με τους αγίους φαίνεται να τα έχετε καλά. Γιατί;

«Μα πολλοί άγιοι είναι κάτι άλλο απ' αυτό που λατρεύουμε. Ο Άγιος Κωνσταντίνος, π.χ., ο οποίος, αν και βαρύνεται με φόνους, ήταν ευφυέστατος άνθρωπος, είναι πολύ αμφίβολο αν πίστευε στον Θεό. Μάλλον στον Απόλλωνα πίστευε, ωστόσο εκτίμησε σωστά ότι ο χριστιανισμός μπορούσε να είναι πάρα πολύ χρήσιμος για να δημιουργήσει κάποια συνοχή μεταξύ των ετερόκλητων πληθυσμών της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Αλλά τι συζητάμε τώρα; Το να πεις ότι ο Άγιος Κωνσταντίνος έπνιξε τη γυναίκα του μέσα σε βραστό νερό ή ότι έσφαξε τον πρώτο του γιο ή ότι (φυσικά) δεν ήξερε ελληνικά, μπορεί να θεωρηθεί πρόκληση. Είναι πρόκληση; Όχι βέβαια. Απλώς έχουμε διδαχτεί την ιστορία κατά έναν τρόπο μεροληπτικό υπέρ της Εκκλησίας. Πολλά απ' αυτά που συμβαίνουν στη σύγχρονη Ελλάδα μού θυμίζουν τη χούντα».

Γράφοντας με φόντο το Άγιον Όρος, τι σκεφτήκατε για το άβατον;

«Σκέφτηκα ότι πολλοί μοναχοί πήγαν στο Όρος έπειτα από μια ερωτική απογοήτευση. Η απουσία γυναικών δίνει μια τεράστια ένταση στο μύθο της γυναίκας - δεν υπάρχει μέρος στον κόσμο που να σκέφτεται κανείς τόσο τη γυναίκα ακριβώς επειδή απουσιάζει. Καμιά φορά αναρωτιέμαι τι θα γίνει αν βγάλουμε γυναίκα πρωθυπουργό ή Πρόεδρο Δημοκρατίας. Δηλαδή, θα υπάρχει ένα τμήμα της ελληνικής επικράτειας που δεν θα μπορούν να το επισκεφθούν ο πρωθυπουργός ή ο Πρόεδρος;»

Ο αφηγητής του μυθιστορήματός σας είναι διχασμένος ανάμεσα στην ευλάβεια και στον ορθολογισμό. Βλέπετε αυτό το διχασμό γύρω σας, στην Ελλάδα;

«Η Ελλάδα είναι δύο χώρες. Που δυσκολεύονται να συνυπάρξουν. Και αυτή η συνύπαρξη είναι εκρηκτική. Μας λείπει μια μορφωτική επανάσταση. Μια επανάσταση που δεν θα διώξει τους παπάδες, όχι - ο καθένας μπορεί να πιστεύει ό,τι θέλει. Αλλά μια επανάσταση που θα επιτρέψει στα παιδιά, κυρίως στους μαθητές των σχολείων, να σκέφτονται ελεύθερα -κάτι που το οφείλουμε στα παιδιά και η πολιτεία δεν το τηρεί. Γιατί η ελληνική παιδεία έχει σαφή προπαγανδιστικό χαρακτήρα και σαφώς οδηγεί σε ένα είδος παραπλανητικής πληροφόρησης».

Στον αντίποδα της Ορθοδοξίας, οι Έλληνες που επικαλούνται την ελληνική αρχαιότητα δεν γίνονται, νομίζετε, σοβινιστές με τον τρόπο τους και φολκλορικά γραφικοί;

«Αν μελετούσαμε λίγο σοβαρά την αρχαιότητα και τη φιλοσοφία της, πιστεύω ότι θα πετυχαίναμε ακριβώς το αντίθετο, την κατάργηση αυτού του φολκλορισμού. Στην Ελλάδα όλα είναι φολκλορίστικα, και η θρησκεία και η αρχαιότητα, επειδή πουθενά δεν γίνεται μια μελέτη ουσίας. Δεν είμαι καθόλου αντίθετος στη μελέτη του χριστιανισμού - γενικά των θρησκειών. Αλλά σε ένα πνεύμα ελευθερίας. Δεν επιτρέπεται η Ελλάδα να καταργεί την ελευθερία».

Στο βιβλίο, κάπου ο αφηγητής επικαλείται τον Ιουλιανό τον Παραβάτη...

«Διάβασα τα κείμενα του Ιουλιανού και εντυπωσιάστηκα. Σε μια επιστολή του λέει ότι δεν πρέπει να είμαστε σκληροί και εκδικητικοί με τους χριστιανούς (που εκείνη την περίοδο είχαν κάνει τις μύ ριες καταστροφές), μάλλον πρέπει να τους λυπόμαστε γιατί κάνουν λάθος. Αυτή η επιείκεια που έδειχνε προς τους χριστιανούς σε ένα κλίμα πολέμου είναι χαρακτηριστικό όλου του πνεύματος της αρχαίας Ελλάδας και της Ρώμης. Η επιείκεια. Αυτή την επιείκεια καταργεί ο χριστιανισμός για να εισαγάγει το στοιχείο της τρομοκρατίας και της βίας».
Ο χριστιανισμός είναι η επίσημη θρησκεία του ελληνικού κράτους. Τι λέτε γι' αυτό; «Σας είπα: είναι ανάγκη να χωριστεί η Εκκλησία από το κράτος. Είναι ανάγκη να ολοκληρωθεί η ελληνική επανάσταση -που μετά το 1821 έμεινε μισή, μας απάλλαξε δηλαδή από τους Οθωμανούς αλλά δεν μας απάλλαξε από τους παπάδες».