Ποιο ήταν το ερώτημα (της Αριστεράς); Διότι η απάντηση...
Οταν ο Οσκαρ Λαφοντέν πριν από τρία χρόνια επέλεξε το Κέμνιτς (ή Καρλ Μαρξ), μια πόλη της πρώην Ανατολικής Γερμανίας, για να ανακοινώσει ότι «δεν θα πρέπει να επιτραπεί οι νοικοκυραίοι Γερμανοί να χάσουν τις δουλειές τους από κακοπληρωμένους ξένους εργάτες», πολλοί στην ευρωπαϊκή Αριστερά μίλησαν για «ατυχή έκφραση» του Γερμανού αστέρα της «νέας Αριστεράς».
Ηδη τότε, οι περισσότεροι ηγέτες της ευρωπαϊκής Αριστεράς είχαν εκδηλωθεί ανοιχτά υπέρ του Λαφοντέν – στα καθ’ ημάς, ο πρόεδρος του ΣΥΝ, Α. Αλαβάνος, είχε περίπου αποκαλέσει το Αριστερό Κόμμα ως τον ΣΥΝ της Γερμανίας.
Ωστόσο, η «ατυχής έκφραση» του Λαφοντέν αποδεικνύεται με την πορεία των κομμάτων της «νέας Αριστεράς» μια όλο και πιο σταθερή (και επικίνδυνη) πολιτική επιλογή. Οχι τόσο ως προς τη στόχευση, όσο ως προς το περιεχόμενο.
Η δεξαμενή των περιπλανώμενων ψηφοφόρων, αυτών που με μεγάλη ευκολία μπορούν να κινηθούν σε όλο το φάσμα του πολιτικού συστήματος ψηφίζοντας από την (άκρα) Αριστερά μέχρι την άκρα Δεξιά, έχει μεγαλώσει. Το ανέδειξαν και το εκμεταλλεύθηκαν πρώτοι οι Ευρωπαίοι ακροδεξιοί (Λεπέν, Φίνι, Χάιντερ) κερδίζοντας ψήφους σε παραδοσιακούς χώρους της Αριστεράς (εργάτες, άνεργοι). Οι «χαμένοι του εκσυγχρονισμού» βιώνουν όλο και περισσότερο την αντιπροσωπευτική δημοκρατία ως αδιέξοδο.
Ερευνα στη Γερμανία (Emnid/ TNS) έδειξε ότι ένας στους δέκα εκλογείς του Αριστερού Κόμματος σκέπτεται με κατηγορίες του δεξιού εξτρεμισμού (θεωρίες συνωμοσίας, λαϊκίστικος αντιαμερικανισμός, έντονη ηθικολογία) ενώ ένας στους έξι ψηφοφόρους δήλωσε ότι δεν ασχολείται με την πολιτική.
Είναι σαφές ότι η νέα ευρωπαϊκή (και ελληνική) Αριστερά (επανα) διεκδικεί αυτή τη δεξαμενή. Γεγονός όχι μόνο θεμιτό αλλά και αναγκαίο, ιδίως όταν η ακροδεξιά πρόταση στηρίζεται στους αποκλεισμούς και στα όρια του «έθνους-κράτους» του 19ου αιώνα. Ο Οσκαρ Λαφοντέν το έκανε σαφές: «Είμαστε εναντίον των ηγετών της Ακροδεξιάς, αλλά να μη βάλουμε στη γωνία τους ψηφοφόρους της».
Ομως, με ποιους όρους;
Αριστερά και ψυχανάλυση
Μερικό καιρό πριν, ορισμένοι από την ανανεωτική Αριστερά, μεσούσης της κρίσης της «Ολυμπιακής», είχαν εκφραστεί κατά της πώλησής της σε συγκεκριμένη εταιρεία (και) διότι η τελευταία ήταν ισραηλινών συμφερόντων!
Αλλά και οι πρόσφατες δηλώσεις του Αλ. Τσίπρα περί «αριστερών του χρηματιστηρίου» ενδεχομένως περισσότερο θολώνουν τα νερά σε μια κατεύθυνση ακτιβιστικού πολτού παρά διευκρινίζουν νέες πολιτικές προτάσεις. Ενας είναι ο εχθρός, ο καπιταλισμός;
Το πιο βαθύ ρήγμα της νέας Αριστεράς φαίνεται πως τείνει να γίνει ψυχαναλυτικού περιεχομένου: Η ρήξη με το παρελθόν της, με τη μήτρα του σενσιμονισμού και του μαρξισμού. Αυτή η ρήξη έχει έντονα τα στοιχεία του φόβου, σχεδόν υπαγορεύεται παρά επιλέγεται. Οποιοι μπορούν να διαχωρίσουν τη θέση τους, το κάνουν όχι πολιτικά αλλά βιολογικά. Λες και είναι πολιτικό επιχείρημα η βιολογική ηλικία κάποιου. Λες και η αλλαγή και η ρήξη με το παρελθόν σημασιοδοτούνται από τα 33 χρόνια του Αλέξη Τσίπρα.
Αλλά, την ίδια στιγμή, η ρήξη με το παρελθόν υπονομεύεται από την σχεδόν αταβιστική συμπεριφορά Αλαβάνου και Τσίπρα σε σχέση με το ΚΚΕ.
Στο σπίτι (ΚΚΕ εσ. - ΕΑΡ - ΣΥΝ) όπου γεννήθηκε το ευρωπαϊκό μέλλον της Αριστεράς, η αντίδραση στο ΙΚΕΑ και στο Praktiker συναντάει ξανά τους χαιρέκακους δογματικούς απόηχους από το χθες.
Την ίδια στιγμή, η ηθική φρασεολογία γίνεται το ιδανικό ντεκόρ μιας πενιχρής πολιτικής: Στεγάζει τις αμηχανίες του ισορροπιστή ανάμεσα στις επιθυμητές φιλελεύθερες «μεταρρυθμίσεις» και στο κόστος που πιθανολογείται ότι θα έχουν. Παιδί των μαθητικών καταλήψεων της προηγούμενης δεκαετίας, ο Αλέξης Τσίπρας θα αποσιωπήσει το τέλμα στο οποίο βούλιαξε το δημόσιο λύκειο ύστερα από εκείνη την εποχή. Η έντονα ηθική διάσταση εκείνων των αγώνων αποπολιτικοποίησε τις αιτίες και, αντίθετα, τηλεοπτικοποίησε το πλαίσιό τους. Η πολιτική γεννιέται από τη στιγμή κατά την οποία το άτομο διεκδικεί την αποστασιοποίησή του από προκαθορισμένες μοίρες. Αντίθετα, η ηθικολογία τον επαναφέρει σε αυτές. Κι αυτό είναι μία ακόμη ξένη προς την Αριστερά παράδοση (και ιδεολογία).
Η τηλεόραση ήταν ένα από τα κυριότερα οχήματα πάνω στα οποία ποντάρισε η σύγχρονη λαϊκιστική Δεξιά (ή Ακροδεξιά).
Δεν είναι τυχαίο ότι όπου σημείωσε επιτυχίες η Ακροδεξιά τα τελευταία 20 χρόνια ήταν εκεί, όπου οι εκπρόσωποί της διακρίθηκαν και έγιναν αποδεκτοί διότι έγραφαν στο γυαλί. Λεπέν και κυρίως ο Χάιντερ και ο Φίνι λειτούργησαν τηλεοπτικά ως τα νέα πρόσωπα, άφθαρτα (γι’ αυτό και αποδεκτά;). Εισέβαλαν στο τηλεοπτικό life style δίνοντας νέα πρόσωπα με παλαιό λόγο: Αυτόν της καχυποψίας και της συνωμοσιολογίας εναντίον των ελίτ εξ ονόματος του «λαού». Κι αν για την άκρα Δεξιά «λαός» είναι «οι Ελληνες το γένος», τι είναι για την Αριστερά;
Ο Αλέξης Τσίπρας είναι λίγο πιο προσεκτικός: Η αμηχανία του αμβλύνεται από τη χρήση όρων, όπως «νεολαία» ή «παγκοσμιοποίηση», αλλά είναι αυτό αρκετό; Υπάρχει άραγε (πολιτικά και ταξικά) μια νεολαία ή μια κρίσιμη μάζα που πλήττεται από την παγκοσμιοποίηση;
Ή μήπως πίσω από τις λέξεις, δεν βλέπει ο Αλέξης ότι όπως δεν είναι ένας ο εχθρός, δεν είναι επίσης και όλοι οι πολέμιοι του συστήματος κατ’ ανάγκη σύμμαχοι της νέας Αριστεράς;
Την ώρα που η Ακροδεξιά χτυπάει όσο μπορεί (με λαϊκισμό και δημοψηφίσματα) την αντιπροσωπευτική δημοκρατία, όλα δείχνουν πως και η (νέα) Αριστερά κινδυνεύει να παρασυρθεί στο ίδιο γήπεδο. Σε αυτό της απλούστευσης και της εύκολης άρνησης, ενός λαϊκισμού χωρίς ανθρώπινο πρόσωπο που απλώς καταναλώνεται τηλεοπτικά, όπως μια έξυπνη διαφήμιση.
Ενα ερώτημα γέννησε την Αριστερά: «Γιατί υπάρχει η ανισότητα;»
Κι αυτό το ερώτημα παραμένει επίκαιρο, όχι διότι οι απαντήσεις δεν ήταν –κατά καιρούς– τεκμηριωμένες, αλλά επειδή στην πορεία τελικά αντικαταστάθηκε από το ποιος είναι πιο όμορφος, πιο τηλεοπτικός και πιο ηθικός...
Φταίει και γι’ αυτό ο καπιταλισμός;
Ιnfo
-Giorgio Agamben «Κατάσταση Εξαίρεσης», Αθήνα 2008, εκδ. Πατάκης.
-Zygmunt Bauman «Και πάλι μόνοι: Η ηθική μετά τη βεβαιότητα», Αθήνα 1998, εκδ. Ερασμος.
-Max Weber «Η πολιτική ως επάγγελμα», Αθήνα 1987, εκδ. Παπαζήσης.
-Chantal Mouffe «Το δημοκρατικό παράδοξο», Αθήνα 2004, εκδ. Πόλις.
-Αντρέ Κοντ-Σπονβίλ «Είναι ηθικός ο καπιταλισμός;», Αθήνα 2005, εκδ. Κέδρος.
-Paul Hainsworth «Η Ακροδεξιά», Αθήνα 2004, εκδ. Παπαζήσης.
-Ρόμπερτ Τζάκαλ «Ηθικοί λαβύρινθοι», Αθήνα 2005, εκδ. Καστανιώτης
Την ίδια στιγμή, η ηθική φρασεολογία γίνεται το ιδανικό ντεκόρ μιας πενιχρής πολιτικής: Στεγάζει τις αμηχανίες του ισορροπιστή ανάμεσα στις επιθυμητές φιλελεύθερες «μεταρρυθμίσεις» και στο κόστος που πιθανολογείται ότι θα έχουν. Παιδί των μαθητικών καταλήψεων της προηγούμενης δεκαετίας, ο Αλέξης Τσίπρας θα αποσιωπήσει το τέλμα στο οποίο βούλιαξε το δημόσιο λύκειο ύστερα από εκείνη την εποχή. Η έντονα ηθική διάσταση εκείνων των αγώνων αποπολιτικοποίησε τις αιτίες και, αντίθετα, τηλεοπτικοποίησε το πλαίσιό τους. Η πολιτική γεννιέται από τη στιγμή κατά την οποία το άτομο διεκδικεί την αποστασιοποίησή του από προκαθορισμένες μοίρες. Αντίθετα, η ηθικολογία τον επαναφέρει σε αυτές. Κι αυτό είναι μία ακόμη ξένη προς την Αριστερά παράδοση (και ιδεολογία).
Η τηλεόραση ήταν ένα από τα κυριότερα οχήματα πάνω στα οποία ποντάρισε η σύγχρονη λαϊκιστική Δεξιά (ή Ακροδεξιά).
Δεν είναι τυχαίο ότι όπου σημείωσε επιτυχίες η Ακροδεξιά τα τελευταία 20 χρόνια ήταν εκεί, όπου οι εκπρόσωποί της διακρίθηκαν και έγιναν αποδεκτοί διότι έγραφαν στο γυαλί. Λεπέν και κυρίως ο Χάιντερ και ο Φίνι λειτούργησαν τηλεοπτικά ως τα νέα πρόσωπα, άφθαρτα (γι’ αυτό και αποδεκτά;). Εισέβαλαν στο τηλεοπτικό life style δίνοντας νέα πρόσωπα με παλαιό λόγο: Αυτόν της καχυποψίας και της συνωμοσιολογίας εναντίον των ελίτ εξ ονόματος του «λαού». Κι αν για την άκρα Δεξιά «λαός» είναι «οι Ελληνες το γένος», τι είναι για την Αριστερά;
Ο Αλέξης Τσίπρας είναι λίγο πιο προσεκτικός: Η αμηχανία του αμβλύνεται από τη χρήση όρων, όπως «νεολαία» ή «παγκοσμιοποίηση», αλλά είναι αυτό αρκετό; Υπάρχει άραγε (πολιτικά και ταξικά) μια νεολαία ή μια κρίσιμη μάζα που πλήττεται από την παγκοσμιοποίηση;
Ή μήπως πίσω από τις λέξεις, δεν βλέπει ο Αλέξης ότι όπως δεν είναι ένας ο εχθρός, δεν είναι επίσης και όλοι οι πολέμιοι του συστήματος κατ’ ανάγκη σύμμαχοι της νέας Αριστεράς;
Την ώρα που η Ακροδεξιά χτυπάει όσο μπορεί (με λαϊκισμό και δημοψηφίσματα) την αντιπροσωπευτική δημοκρατία, όλα δείχνουν πως και η (νέα) Αριστερά κινδυνεύει να παρασυρθεί στο ίδιο γήπεδο. Σε αυτό της απλούστευσης και της εύκολης άρνησης, ενός λαϊκισμού χωρίς ανθρώπινο πρόσωπο που απλώς καταναλώνεται τηλεοπτικά, όπως μια έξυπνη διαφήμιση.
Ενα ερώτημα γέννησε την Αριστερά: «Γιατί υπάρχει η ανισότητα;»
Κι αυτό το ερώτημα παραμένει επίκαιρο, όχι διότι οι απαντήσεις δεν ήταν –κατά καιρούς– τεκμηριωμένες, αλλά επειδή στην πορεία τελικά αντικαταστάθηκε από το ποιος είναι πιο όμορφος, πιο τηλεοπτικός και πιο ηθικός...
Φταίει και γι’ αυτό ο καπιταλισμός;
Ιnfo
-Giorgio Agamben «Κατάσταση Εξαίρεσης», Αθήνα 2008, εκδ. Πατάκης.
-Zygmunt Bauman «Και πάλι μόνοι: Η ηθική μετά τη βεβαιότητα», Αθήνα 1998, εκδ. Ερασμος.
-Max Weber «Η πολιτική ως επάγγελμα», Αθήνα 1987, εκδ. Παπαζήσης.
-Chantal Mouffe «Το δημοκρατικό παράδοξο», Αθήνα 2004, εκδ. Πόλις.
-Αντρέ Κοντ-Σπονβίλ «Είναι ηθικός ο καπιταλισμός;», Αθήνα 2005, εκδ. Κέδρος.
-Paul Hainsworth «Η Ακροδεξιά», Αθήνα 2004, εκδ. Παπαζήσης.
-Ρόμπερτ Τζάκαλ «Ηθικοί λαβύρινθοι», Αθήνα 2005, εκδ. Καστανιώτης
καθημερινή 17/2/2008
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου