Υπόθεση τεράτων
Να το πάμε ακόμη μια φορά από την αρχή: μας κυβερνούν (και δεν εννοώ μονάχα την κυβέρνηση) άνθρωποι χυδαίοι, αμόρφωτοι, ταπεινότατων αισθημάτων άνθρωποι, ανδράρια και γύναια χθαμαλής ποιότητας. Μας κυβερνούν όντα που είναι αποκυήματα της πολλαπλής δυσπλασίας (η οποία συνιστά και τη δυστυχία της) από την οποία προέκυψε το ελληνικό κράτος και ο καινοφανής (ου μην αλλά και κενός) ελληνικός λαός. Ένας λαός όχι μόνο ή κυρίως όχι μόνο χωρίς ιστορικό περιεχόμενο πλην εκείνου του εμβαλωματικού για να συμπληρωθεί όπως - όπως το κενό στην ιστορία των εθνικών κρατών του 19ου αιώνα, με τα αιμοσταγή συμπαρομαρτούντα κατά τη διάρκεια του 20ού, αλλά κυρίως ένας λαός χωρίς ιστορικό αντικείμενο μέσα στην τερατωδώς πολύπλοκη πλημμυρίδα ενός κόσμου που άλλαξε άρδην πολλές φορές κατά τη διάρκεια αυτών των δύο τελευταίων αιώνων πριν από τον 21ο. Και η Ελλάς επί δύο αιώνες αποτυγχάνει. Διαρκώς. Μια υπόθεση που πίστεψαν έντιμα μυαλά και επίκαιρα έως θανάτου σώματα, απέτυχε. Διά της σπατάλης. Ιστορικής, κοινωνικής και οποιαδήποτε άλλης. Διότι η Ελλάδα κατασκευάσθηκε (πράγμα διόλου κακό, συμβαίνει σε όλα τα γεωγραφικά μήκη και πλάτη με διάφορους τρόπους κατά περίπτωση, σε ένα πλέγμα που μπροστά του ο γόρδιος δεσμός μοιάζει με παιδικό παιχνίδι), και αντί να προχωρήσει ώστε να αποκτήσει περιεχόμενο, σπατάλησε ακόμη και την ιδεοληπτική σκευή της, αγριεύτηκε από ανθρώπους ανάξιους και άξεστους που αντί να εισχωρήσουν στο άγνωστο κατέφυγαν στο επίπλαστα γνωστό και έτσι από κατάντια σε κατάντια, από τραγωδία σε τραγωδία φτάσαμε στο σημερινό χυδαίο τίποτα που αν το αναλογιστεί κανείς είναι για αυτοκτονία (τρόπος του λέγειν). Η Ελλάδα δεν υφίσταται. Δεν υπάρχει. Και δεν είναι πια εφεύρημα της φαντασίας της. Είναι αποκύημα της ιστορικής της χυδαιότητας απ' όπου ο καθένας (σύστημα, ομάδα, οικονομική διάσταση, ατομική οντότητα) άρπαξε ό,τι πρόλαβε, το εγκατέστησε στον τόπο και αυτό το συνονθύλευμα το προβάλλει ως συντεταγμένη κρατική υπόσταση, διαθέτουσα λαό, έδαφος, εξουσία. Ψέματα. Τίποτα δεν υπάρχει. Χυδαίοι ομνύουν για τη σημαία, χυδαίοι ομνύουν για τον τόπο, χυδαίοι ομνύουν για τη θρησκεία. Δυσμαθής και ανάλγητοι ομιλούν. Θρασύστομοι επιτίθενται και αργυρώνητοι εξηγούν τα θέσφατα. Και τα εξηγούν σε έναν λαό πρόθυμο να πιστέψει τους θρασύστομους, τους αργυρώνητους, τους χυδαίους, τους τιποτένιους, τα ανδράρια και τα γύναια της κάθε λογής εξουσίας. Και είναι πρόθυμος ο λαός να τους πιστέψει γιατί είναι σάρκα από τη σάρκα του. Αληθώς. Τομάρια που πρόδωσαν, κτήνη που έβγαλαν κέρδη από την προδοσία, μαυροφορεμένα γουρούνια που πούλησαν τη θεία κοινωνία σε κάθε κατακτητή και απάνθρωπες γραβάτες που ξέσκισαν και ξεσκίζουν κάθε έννοια κοινού κτήματος της δημοκρατίας προς ίδιον όφελος, όλοι αυτοί λατρεύτηκαν. Αλλά για να λατρευτούν όλοι αυτοί, σημαίνει, ότι τους λατρεύουν δούλοι. Η παινεμένη, αποενοχοποιημένη λατρευτή πλειοψηφία. Αυτή η χρυσοτόκος όρνις που γεννάει τα χρυσά αυγά του τίποτα. Τα χρυσά αυγά ενός χρήματος που δεν είναι των ανθρώπων αλλά ωστόσο μέσα στο στρεβλό μπορεί να καταβάλει τους ανθρώπους. Ζωοδούν, φρικωδούν, ανασκολοπίζουν, κλέβουν, σκοτώνουν ζωές και όμως! Όλα είναι φυσιολογικά. Φτύνουν και λέμε ότι βρέχει. Κλέβουν και λέμε ότι ο θόρυβος της κλοπής είναι ψαλμωδία. Λοιδορούν και ξεσκίζουν (κάποτε την έστησαν και στον τοίχο του εκτελεστικού αποσπάσματος) όποια ελπίδα πάει να γεννηθεί κι εμείς ψάχνουμε να βρούμε το ποσοστό της αλήθειας τους. Το ποσοστό της αλήθειας τους. Το ποσοστό των τεράτων. Που όπως είπαμε προέκυψαν από την πολλαπλή τερατογένεση που λέγεται Ελλάδα. Καθαρά πράγματα: δεν υπάρχει σήμερα επώνυμη οικογένεια στην Ελλάδα με οποιασδήποτε μορφής εξουσία (κυβερνητική ή άλλη) που να μην είναι προϊόν τερατουργίας. Προϊόν τερατώδους νομιμότητας η οποία οδήγησε και οδηγεί τον τόπο Ελλάδα στον χαμό. Οι άνθρωποι λοιπόν που συμμετέχουν στην άσκηση αυτής της πολυπλόκαμης εξουσίας, μαζί με τον ακατάσχετο και πολυπλόκαμο εσμό που τους υποστηρίζει είναι τέρατα ασημαντότητας και αρπαγής. Και να εξηγούμαστε: το πράγμα δεν τελειώνει με τα δύο κόμματα εξουσίας, ούτε με τους βαρείς υποστηρικτές τους. Έχει διαχυθεί παντού, σε μια κραυγαλέα ομερτά της απάτης. Καθαρά πράγματα: τα πάντα είναι προδομένα. Όλοι οι θεσμοί είναι μη αντιστρέψιμα διαβρωμένοι, και η συζήτηση, δείγματος χάριν, επί του ασφαλιστικού, ένα απλό σφαγείο. Εδώ ο πρωθυπουργός είναι γιος του πατέρα του και ανιψιός του θείου του εν θριάμβω κι εσύ μου λες... Ο Ρουσόπουλος και ο Μαγγίνας μας μάρανε. Σαν να λέμε ο Ρέππας και ο Πρωτόπαπας. Σαν να λέμε ο "Ακτωρ" της ΔΟΛιας Ελλάδας. Και στην επιφάνεια το Μητσοτακέικο. Και στην ακτή η θάλασσα να ξεβράζει πτώματα αγαλμάτων. Υπάρχει κανένας για να τα δει; Υπάρχει. Οι αρχαιοκάπηλοι. Επειδή η Ελλάδα είναι απλώς εμπόρευμα. Φτηνό. Που εμπορεύεται το ίδιο της το άγαλμα. Το μόνο σταθερό της σημείο.

ΑΥΓΗ 25/11/2007 Κώστας ΚΑΝΑΒΟΥΡΗΣ

Η πατρίδα και η Αριστερά

Μήπως όμως και πάλι απομονωνόμαστε, αντί να φτιάχνουμε γέφυρες με το έθνος, όπως έκανε το ΕΑΜ; Είναι αληθές ότι η ελληνική Αριστερά μεσουράνησε κατά την περίοδο 1941-1944, όταν το ΕΑΜ και ο ΕΛΑΣ ηγούνταν του αντιφασιστικού εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα. Ένα μέρος του τροτσκιστικού ρεύματος μάλιστα, εκκινώντας από διεθνιστικές και αντισταλινικές προκείμενες, απέτυχε να συνδεθεί με αυτήν την κορυφαία στιγμή, γεγονός που, μαζί με τις διεθνείς εξελίξεις, τη συκοφάντηση και τη βιαιότητα που υπέστη για χρόνια και στη χώρα μας, "ευθύνεται" σε μεγάλο βαθμό για τα σημερινά επίπεδα της πολιτικής του απήχησης και τα οργανωτικά του δεδομένα. Πολλοί απ' αυτούς που σήμερα επιχειρηματολογούν υπέρ του έθνους και της "συγκρουσιακής ιδιοποίησής" του εκ μέρους της Αριστεράς, επικαλούνται άλλοτε το γράμμα του φυλακισμένου Ζαχαριάδη για συστράτευση των κομμουνιστών υπό το Μεταξά, κι άλλοτε --και πιο συχνά--, τον περίφημο λόγο του Άρη Βελουχιώτη στη Λαμία: "Ποιος είναι λοιπόν πατριώτης; Αυτοί ή εμείς; Το κεφάλαιο δεν έχει πατρίδα και τρέχει νά 'βρει κέρδη σ' όποια χώρα υπάρχουνε τέτοια. Γι' αυτό δε νοιάζεται κι ούτε συγκινείται με την ύπαρξη των συνόρων και του κράτους. Ενώ εμείς το μόνο που διαθέτουμε, είναι οι καλύβες μας και τα πεζούλια μας. Αυτά, αντίθετα από το κεφάλαιο που τρέχει όπου βρει κέρδη, δεν μπορούν να κινηθούν και παραμένουνε μέσα στη χώρα που κατοικούμε". Ένα πρόβλημα με τις τοποθετήσεις αυτές είναι ότι ασχολούνται με το Βελουχιώτη μόνο όταν αυτός δηλώνει πατριώτης, ενώ αδιαφορούν γι' αυτόν όταν ο ίδιος (αναγκάζεται να) κάνει εμφύλιο. Ένα άλλο πρόβλημα έγκειται στην παραγνώριση ότι η επιτυχία του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ δεν έχει να κάνει με την υπεράσπιση του έθνους γενικώς και αορίστως, αλλά με την αποτελεσματική αντιμετώπιση της πείνας, της ναζιστικής τρομοκρατίας, της καταπίεσης των γυναικών, της πολιτιστικής καθυστέρησης και άλλων πληγών του ελληνικού λαού -- εκεί δηλαδή που ο αστικός κόσμος είχε αποτύχει οικτρά και είχε… διαχωρίσει τη θέση του~ αυτό όμως ήταν "συγκρουσιακή ιδιοποίηση του έθνους" σε συνθήκες κατοχής. Κατά συνέπεια --το τρίτο και τελευταίο πρόβλημα εδώ--, η χρήση αυτή του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ μεταφέρει μηχανιστικά τις συνθήκες αντίστασης σε μια χώρα κατεχόμενη από τους ναζί σε μια χώρα που σήμερα είναι μέλος του ΝΑΤΟ, της ΕΕ, της ΟΝΕ, διεθνών οργανισμών που εκπονούν και εφαρμόζουν το πολιτικό πρόγραμμα της ιμπεριαλιστικής παγκοσμιοποίησης. Στην Ελλάδα του 2007 λοιπόν, που πρωτοστατεί στην κούρσα των εξοπλισμών, που συντηρεί στρατεύματα κατοχής στο εξωτερικό και εκμεταλλεύεται την εργατική δύναμη 1.000.000 μεταναστών στο εσωτερικό της, σε μια χώρα με Ολυμπιακούς Αγώνες, αντιτρομοκρατικές σταυροφορίες και γηγενή Μεγάλο Αδελφό, ποιες καλύβες και ποια πεζούλια ακριβώς διαφυλάττει ο νεοπατριωτισμός; Παραπέρα, στον Εμφύλιο, ποιες ήταν οι δυνατότητες "συγκρουσιακής ιδιοποίησης" του έθνους από πλευράς των "μιασμάτων" Πόσο επιτυχής ήταν η προσπάθεια ιδιοποίησης του έθνους από τον Σβορώνο, με τη γνωστή θέση του περί του "αντιστασιακού χαρακτήρα του ελληνικού έθνους" Πόσο προφύλαξε τους "προβοκάτορες" του Πολυτεχνείου το 1973 η ελληνική σημαία στα κάγκελα --σύμβολο μιας Αριστεράς που, στο ενδεχόμενο μετωπικής σύγκρουσης με τη Χούντα, έβλεπε (και φοβόταν) την επανάληψη της συντριβής της του 1949; Γιατί όσοι μιλάνε για την Κύπρο ξεχνούν το στρατό του Γ. Παπανδρέου απ’ το 1964 και τα 12 σημεία του Μακαρίου; Πόσο εξοπλισμένη ήταν τελικά η ελληνική Αριστερά --είτε στην εκδοχή της ΕΑΔΕ είτε σ' αυτήν της διαρκούς φαντασίωσης του νέου ΕΑΜ μετά την κατοχή-- έναντι του παπανδρεϊκού αντιιμπεριαλισμού; Πώς κατάφερε το ΠΑΣΟΚ να οικειοποιηθεί την Αντίσταση και να πείσει τη μεγάλη πλειονότητα του εαμικού μπλοκ να στηρίξει την Αλλαγή; Φταίνε άραγε οι συντάξεις που προσέφερε στους αντιστασιακούς ή το γεγονός ότι, το μόνο που έμενε στις μεταπολεμικές συνθήκες από την Αντίσταση, ήταν η "ιδιοποίηση του έθνους εκ μέρους της Αριστεράς", μεταγραμμένη πλέον στους "Αμερικάνους"^1^; Τι άλλο μπορεί να σημαίνει το να παίζεις στο γήπεδο του αντιπάλου σήμερα (λες και χαθήκαν τα γήπεδα), εκτός ίσως απ' το να μοιράζεις φυλλάδια του Ρεσάλτου σε παρελάσεις; Είναι δυνατόν η εθνική ιδεολογία να έχει προοδευτικά χαρακτηριστικά σήμερα (και όχι το 1821), μετά την "ολοκλήρωση" (κρατική συγκρότηση) ενός έθνους; Είναι δυνατόν η εθνική ιδεολογία να έχει το ίδιο περιεχόμενο στην Ελλάδα, τη Βενεζουέλα, την κατεχόμενη Βόρεια Κύπρο, την --ελληνοκυπριακή και ενταγμένη στην Ε.Ε.-- Κυπριακή Δημοκρατία και την Παλαιστίνη; Είναι ίδιος ο εθνικισμός σ' έναν κρατικό σχηματισμό συγκροτημένο από το 1830, με τον εθνικισμό π.χ. των Σλαβομακεδόνων; Πόσο ρεαλιστικό είναι να διεκδικήσουμε εμείς το έθνος, την ίδια στιγμή που ο Καρατζαφέρης ενσωματώνει στη ρητορική του μέρος των αιτημάτων της ταξικής ατζέντας ή των συμβόλων του διεθνισμού, όπως ο Τσε; Και πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε την άνοδο της ακροδεξιάς στην Ευρώπη, αν παραμείνουμε απασχολημένοι στην υπόθεση της ιδιοποίησης του έθνους;

αυγη 25/11/2007

Η πολιτική ως εξορία.

Το λιμάνι της Νάξου και το Βερμόντ
Του Γιωργου Σταθακη

Πριν από μερικούς μήνες εμφανίστηκε στις ειδήσεις η ιστορία με το λιμάνι της Νάξου. Ο δήμαρχος και μάλλον η πλειοψηφία της τοπικής κοινωνίας βρέθηκαν σε σύγκρουση με μια ομάδα 33 ατόμων. Μια σύγκρουση από αυτές που είναι πλέον δεκάδες σε όλο τον ελλαδικό χώρο. Ο δήμαρχος ήθελε την κατασκευή ενός μεγάλου λιμανιού ικανού να χωρέσει κρουαζιερόπλοια, να αυξήσει τη ροή τουριστών με υψηλό βαλάντιο, και έτσι να αναπτυχθεί το νησί. Το έργο, προκειμένου να μην προκαλέσει αντιδράσεις και να επιταχυνθεί η διαδικασία κατασκευής του, χαρακτηρίζεται ως "επέκταση" του υπάρχοντος λιμανιού και όχι κατασκευή νέου. Τριάντα τρία άτομα επικαλούνται περιβαλλοντικούς και άλλους λόγους, και αντιδρούν. Προσφεύγουν στο Συμβούλιο της Επικρατείας και δικαιώνονται. Η απόφαση προκαλεί κύμα αντιδράσεων. Οι 33 κατηγορούνται ότι καταστρέφουν το νησί, ότι το εγκλωβίζουν σε μία διαδικασία μόνιμης υπανάπτυξης, οι επιχειρηματίες που είχαν επενδύσει τα χρήματα τους είναι αντιμέτωποι με την απαξίωση των επενδύσεων τους και σε κάθε περίπτωση ανάπτυξη χωρίς έργα και τουρισμό δεν γίνεται. Αυτοί που αντιδρούν, οι 33, λέγεται, ας αποφασίσουν να φύγουν, να εξοριστούν σε ένα άλλο νησί, να είναι κοντά στη φύση, να ζουν όπως οι άνθρωποι των σπηλαίων, και να αφήσουν το νησί να προκόψει, όπως επιθυμεί η πλειοψηφία των κατοίκων της. *** Το Βερμόντ είναι η πιο μικρή Πολιτεία των ΗΠΑ, με μερικές δεκάδες χιλιάδες κατοίκων και μια μικρή πρωτεύουσα 40.000 κατοίκων. Είναι διάσημο για το Γούντστοκ. Και όχι μόνο. Μετά το Γούντστοκ ομάδες χίπις εγκαταστάθηκαν εκεί. Στη δεκαετία του ’70 έφτιαξαν τα περίφημα κοινόβιά τους, οπλίστηκαν και πέρασαν μια περίοδο έντονων συγκρούσεων με τη συντηρητική τοπική κοινότητα, που αποτελούνταν από γεωργούς και κατά κύριο λόγο κτηνοτρόφους. Οι συντηρητικοί κτηνοτρόφοι εξεγέρθηκαν, προσπαθώντας να τους διώξουν με κάθε μέσο. Οι χίπις ήταν φυσικά μορφωμένοι -- ήταν γιατροί, δικηγόροι, δάσκαλοι. Επέζησαν, και σταδιακά προσαρμόστηκαν. Τα κοινόβια αυτοδιαλύθηκαν, καθώς η κοινοβιακή ζωή αποδείχτηκε νεανική τρέλα. Οι χίπις παντρεύτηκαν και έκαναν παιδιά, και σταδιακά πήραν την πλειοψηφία στην Πολιτεία. Έγιναν δηλαδή δήμαρχοι, κυβερνήτες, γερουσιαστές. Νομοθέτησαν αυτά που ήξεραν καλύτερα. Απαγόρευσαν την ίδρυση σουπερμάρκετ (επιτρέπονται μόνο μπακάλικα), απαγόρευσαν τις φωτεινές πινακίδες (μόνο ξύλινες επιτρέπονται), απαγόρευσαν κάθε μορφής ψηλό κτίριο, και για να κτίσει ένα σπίτι κάποιος εκτός χωριού χρειάζεται κατ' ελάχιστον 40 στρέμματα γης. Εάν είναι στο δάσος, η Πολιτεία στο εκχωρεί ακριβώς για να το φροντίζεις. 40 στρέμματα και ένα σπίτι κατασκευασμένο αποκλειστικά με κορμούς δέντρων. Στη δεκαετία του '90 το Βερμόντ έγινε περίφημο για τις αντιστάσεις του στην ανάπτυξη. Οι γιάπις βρήκαν ένα παρθένο μέρος και ήθελαν να αγοράσουν σαν τρελοί, να χτίσουνε εξοχικά, να δημιουργήουν μια ιδανική και πλούσια κατάσταση. Έγινε μια "Μύκονος", μια "Αράχωβα", που οι πλούσιοι την πολιορκούσαν ασταμάτητα, προσφέροντας μυθικά ποσά σε κατοίκους, μικροϊδιοκτήτες και παράγοντες. Οι τοπικές αρχές αντιστάθηκαν. Ως αντίβαρο επιτέθηκαν με την τοπική κτηνοτροφία. Οι Μπεν εντ Τζέρυ, ένας εξισωτικός συνεταιρισμός κτηνοτρόφων και εργαζομένων στη γαλακτοβιομηχανία, ήταν έργο δύο εικοσάχρονων Εβραίων. Μέσα σε 10 χρόνια κατέλαβε το 50% της αμερικάνικης αγοράς από τη γνωστή Χάγκεναντ, που τη μονοπωλούσε μέχρι εκείνη τη στιγμή. Ταυτόχρονα, η Πολιτεία επένδυσε στην παιδεία και την έρευνα στην οικολογία, μετατρέποντας το Βερμόντ σε ένα από τα πιο γνωστά διεθνώς κέντρα σε θέματα οικολογίας. Η ιστορία του Βερμόντ μας γοητεύει, πέρα από το ότι τροφοδοτεί τη φαντασία όλων των βιβλίων τρόμου του Στέφεν Κινγκ. Είναι γοητευτική η ιστορία αυτή με τους ντόπιους, τους ξένους που εισέβαλαν, τις συγκρούσεις, τη σταδιακή ηγεμόνευση των ξένων και τελικά τη δημιουργία της μοναδικής Πολιτείας των ΗΠΑ στην οποία δεν ισχύει τίποτα από ό,τι ισχύει στην υπόλοιπη Αμερική: ένα γαλατικό χωριό στη μέση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. *** Η "πολιτική ως εξορία" υπήρξε ανέκαθεν στην Ελλάδα --και όχι μόνο-- μια αυθόρμητη αντίδραση. Για τους Έλληνες κομμουνιστές, η ρήση αυτή λεγόταν επί δεκαετίες: "Άμα δεν σας αρέσει εδώ, πηγαίνετε να ζήσετε εκεί". Στη Χιλή πήρε τον δραματικό χαρακτήρα της μαζικής φυγής για λόγους επιβίωσης. Για τον ελληνικό και τον ισπανικό Εμφύλιο σήμανε αναγκαστική προσφυγιά. Μια μακρά παράδοση που θέλει την πολιτική να μη χωράει την ακραία σύγκρουση, παρά μόνο ως εξοβελισμό. Αυτή η εξωτερική εξορία είχε πάντα το αντίστοιχο της, την εσωτερική εξορία: το ξερονήσι, την απομόνωση, την περιθωριοποίηση, τον Μακάρθι μαζί με τα γκουλάγκ, ένα ον που δεν μιλάει, εάν συνεχίσει να λέει τα ίδια. Αυτή η εσωτερική εξορία έχει ως υπέρτατο ιδεότυπο το φιμωμένο, το βουβό υποκείμενο. Τον αποκλεισμό. Η δημοκρατία, ως πλειοψηφία, παρεκτρέπεται, γίνεται μία δημοκρατική επίφαση προώθησης επιλογών, αναμφίβολα πλειοψηφικών, αλλά σε θέματα που ελέγχονται, η δοκιμάζονται, και πρέπει να ελέγχονται και να δοκιμάζονται, και σε άλλα επίπεδα. *** Το λιμάνι της Νάξου ενεργοποίησε τους άλλους θεσμούς που καθιστούν την πλειοψηφία ανενεργή, εφόσον αυτή κινείται εκτός του πλαισίου του νόμου. "Δεν υπάρχει κράτος", αναφωνούν πιθανόν οι τοπικοί παράγοντες της Νάξου, δεν υπάρχει κράτος εφόσον ενώ εγκρίνει η εκτελεστική εξουσία, τελικά η απόφαση ακυρώνεται στο επίπεδο της δικαστικής. Περίπλοκη η κοινωνία που αυθαιρετεί διά της πλειοψηφίας. Οφείλει όμως και αυτή να είναι νόμιμη. Κάθε σύστημα εξουσίας θέλει να εξορίσει τους αντιπάλους της. Μόνο που οι 33, οι άλλοι, οι Γαλάτες, έχουν ισοδύναμα ισχυρή υπόσταση σε μια κοινωνία που δοκιμάζεται όχι από τον τρόπο που υλοποιεί τις αποφάσεις της πλειοψηφίας, αλλά πρωτίστως και κυρίως από τον τρόπο που αντιμετωπίζει τις μειοψηφίες. Εδώ δοκιμάζεται η δημοκρατική πολιτεία, εδώ δοκιμάζονται οι πιο θεμελιακές έννοιες της αυτονομίας και του αυτοπροσδιορισμού, εδώ σχηματίζονται οι διακριτές διαδοχές της ετερότητας, της διαφορετικότητας και του φάσματος της διαφοροποίησης. Και στα θέματα της ανάπτυξης πλέον δεν υπάρχει χώρος για ανυποψίαστες ή αυτονότητες επιλογές. Περισσότερο παρά ποτέ, οι οικονομικές υποθέσεις απαιτούν τη σύζευξη με τη δημοκρατία. Σε αντίθεση με τα ρεύματα της εποχής, ο εκδημοκρατισμός της οικονομίας συνιστά απολύτως πρωταρχικό ζήτημα. Ο Γιώργος Σταθάκης διδάσκει οικονομικά στο Πανεπιστήμιο Κρήτης

Σοφία Νικολαΐδου, Ο Μοβ Μαέστρος
Eκδ. Κέδρος 2006

Απόσπασμα:

«Είχε καθίσει στα παγκάκια της Αριστοτέλους και παρατηρούσε τον κόσμο να πηγαινοέρχεται. Μοιάζουν σαν να μην κατοικούν εδώ, αποφάνθηκε τελικά. Σαν να τους έφεραν με πούλμαν, άνοιξαν τις πόρτες και τους αμόλησαν. Κυκλοφορούν στην πόλη, λες και σκοπεύουν να φύγουν με το επόμενο δρομολόγιο».

Τα Bιοκαύσιμα και το Φαινόμενο του Θερμοκηπίου

Tην οποιαδήποτε αύξηση παραγωγής διατροφικών φυτών θα την καρπωθούν τα αυτοκίνητα και όχι οι άνθρωποι, είπε πρόσφατα ο Λέστερ Μπράουν,1 εκφράζοντας την πέραν του Ατλαντικού κατάσταση, όπου για να γεμίσεις το ρεζερβουάρ ενός SUV (τα γιγαντιαία 4Χ4 που έχουν πολλές οικογένειες στην Αμερική), απαιτούνται τόσα διατροφικά φυτά, όσα τρέφουν ένα άτομο για έναν ολόκληρο χρόνο. Άλλοι χαρακτηρίζουν τη παρούσα, χωρίς ισορροπημένα κριτήρια, επενδυτική ορμή προς τα βιοκαύσιμα σαν τη νέα μανία χρυσοθηρίας ή σαν την επιδοτούμενη καύση ανθρώπινης τροφής προκειμένου να «τρέφεται» η σπατάλη της ιδιωτικής αυτοκίνησης. Για την καλλιέργεια βιοκαυσίμων, τροπικά δάση καταστρέφονται κυρίως εις βάρος του κλίματος γιατί -μεταξύ άλλων- δεν θα απορροφούν πλέον το εκπεμπόμενο από την καύση ενέργειας, διοξείδιο του άνθρακα. Ταυτόχρονα, ενισχύεται η ανοδική τάση της τιμής των διατροφικών ειδών. Με τη σημερινή αποσπασματική αντιμετώπιση, η τροφή μας όλο και περισσότερο θα ακριβαίνει (βιοκαύσιμα συνεισφέρουν όμως προς αυτήν την κατεύθυνση χωρίς να αποτελούν την μόνη αιτία). Επηρεάζoνται πρώτα οι περιοχές όπου οι άνθρωποι πεινούν. Αυτό που ήδη συμβαίνει με τα βιοκαύσιμα, μία ανανεώσιμη πηγή ενέργειας στην οποίαν είχαν επενδυθεί πολλές ελπίδες για το κλίμα, έχει σχέση με την απουσία οποιασδήποτε αλλαγής στον τρόπο που σκεπτόμαστε. Για να λύσουμε σήμερα το πρόβλημα του κλίματος χρησιμοποιούμε τον ΙΔΙΟ τρόπο σκέψης και την ίδια στάση ζωής που το δημιούργησαν. Σκεπτόμαστε αποσπασματικά και αγνοούμε τις αλληλοεξαρτήσεις και ισορροπίες μέσα στη φύση και τη ζωή. Σκεπτόμαστε μανιχαϊστικά και δεν εφαρμόζουμε προϋποθέσεις για την χρήση. Άλλοι ισχυρίζονται ότι τα βιοκαύσιμα είναι καλά και άλλοι τα αφορίζουν. Αφήνουμε τη λύση στις επιδοτήσεις των βιοκαυσίμων, δηλαδή βασιζόμαστε σε ένα απλό εργαλείο του μηχανισμού της αγοράς, χωρίς άλλη δημόσια παρέμβαση σε αυτές τις αγορές με κριτήρια βιωσιμότητας (βλέπε πιο κάτω). Ξεχνάμε ότι η κλιματική αλλαγή καταγράφεται επίσημα ως αστοχία του μηχανισμού της αγοράς. (Βλέπε την ξακουστή έκθεση του οικονομολόγου Στερν). Η πραγματικότητα είναι πιο πολύπλοκη. Στη χρήση βιοκαυσίμων πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ο συνολικός ΚΥΚΛΟΣ ΖΩΗΣ με χρήση κριτηρίων βιωσιμότητας, όπως w Το ενεργειακό ισοζύγιο. Σύμφωνα με πρόσφατη πανεπιστημιακή μελέτη πολλά βιοκαύσιμα παράγουν λιγώτερη ενέργεια από όση καταναλώνεται στην διαδικασία παραγωγής, επεξεργασίας και μεταφοράς.2 Αυτά πρέπει να εξαιρεθούν, είναι εντελώς παράλογο να παρουσιάζονται ως μέρος της λύσης. w Την προέλευση. Αν πρόκειται για τον ίδιο τον διατροφικό σπόρο ή για μη διατροφικό φυτό ή για τα υπόλοιπα. Τα υπόλοιπα που πετιώνται, στις περιπτώσεις που είναι αποδοτικά, πρέπει να έχουν προτεραιότητα. Στη χρηματοδότηση της έρευνας πρέπει επίσης να έχουν προτεραιότητα. w Αν καταστρέφονται δάση για δημιουργία αγροτικής γης, κάτι που δυστυχώς δυναμώνει την κλιματική αλλαγή. w Αν χρησιμοποιείται αγροτική γη υψηλής ή χαμηλής ή περιθωριακής παραγωγικότητας. w Σε ποιο βαθμό επιβαρύνεται το περιβάλλον και τα νερά με τοξικές ουσίες από λιπάσματα και φυτοφάρμακα. Σε επίπεδο κοινωνίας, η προϋπόθεση για την καλλιέργεια βιοκαυσίμων είναι η εξοικονόμηση ενέργειας. Αυτή μπορεί να χαρακτηρισθεί και ως η πιο σημαντική πηγή ενέργειας. Είναι το πρώτο βήμα αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής. Όμως, εμείς διατηρούμε την ίδια στάση ζωής που μας έφερε στα σημερινά πλανητικά αδιέξοδα. Αντί πρώτα να μειώσουμε την απίστευτη σπατάλη ενέργειας που περιλαμβάνει ο σημερινός τρόπος ζωής, αντί να σχεδιάσουμε προσεκτικά τα κριτήρια χρήσης των βιοκαυσίμων, τρέχουμε πάλι χωρίς καμία αίσθηση τήρησης των ισορροπιών, προς την νέα επιδοτούμενη οικονομική ατμομηχανή. Σε αυτή ανεβαίνουν τώρα και «οι μεταλλαγμένοι» έχοντας αποτύχει να μας πείσουν να τα τρώμε και ξεχνώντας ότι έτσι επιμολύνουν και τις άλλες καλλιέργειες, με συνέπειες απρόβλεπτες. Το γενικώτερο πρόσχημα για την άκριτη καλλιέργεια βιοκαυσίμων είναι η ΔΗΘΕΝ αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, ενώ και πάλι, το βασικό κριτήριο είναι το κέρδος. Είναι αυτονόητο να επιδιώκει το κέρδος ο κάθε επενδυτής. Όμως η κοινωνία πρέπει να βάζει κριτήρια και όρια προς συμφέρον του συνόλου. Για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, ο έντονος παρεμβατισμός είναι αναγκαίος. Δεν καταλαβαίνω γιατί δικαιούται η Ευρωπαική Κεντρική Tράπεζα να παρεμβαίνει διορθωτικά στην οικονομία (ανεβοκατεβάζοντας τις τιμές των επιτοκίων ανάλογα με τη χρηματοπιστωτική συγκυρία) και δεν δικαιούται η κοινωνία να δώσει ολοκληρωμένες κατευθύνσεις προς την εξοικονόμηση ενέργειας και τη συνετή -με προϋποθέσεις- χρήση των βιοκαυσίμων. Ο συνολικός ΚΥΚΛΟΣ ΖΩΗΣ ενός προϊόντος και οι επιπτώσεις του, είναι εξαιρετικά σημαντικό κριτήριο. Οι αποφάσεις να βασίζονται στη σύγκριση κύκλων ζωής. Αν δεν το κάνουμε αυτό, θα παραμείνουμε μανιχαϊστικοί και απλοϊκοί όπως είμαστε σήμερα. Σκεφτείτε ότι ενώ έχουμε φθάσει στο φεγγάρι, δεν έχουμε μάθει να κρίνουμε το όφελος ενός προϊόντος με βάση τη ΣΥΝΟΛΙΚΗ του επίδραση σε όλες τις άλλες σημαντικές για τη ζωή, παραμέτρους. Τα βιοκαύσιμα δεν είναι ούτε καλά ούτε κακά. Μεταμορφώνονται ανάλογα με τον τρόπο παραγωγής επεξεργασίας και χρήσης. Δυστυχώς ο παρών τρόπος αντιμετώπισής τους είναι ανησυχητικός. Όποιον ρωτήσεις σήμερα αν το Φαινόμενο του Θερμοκηπίου είναι καλό ή κακό, θα σου απαντήσει το τελευταίο. Και όμως, χωρίς αυτό δεν θα υπήρχαν οι κατάλληλες θερμοκρασίες για την παρουσία ζωής στη γη. Ήταν ευνοϊκό για μας, αλλά του χαλάσαμε τις ισορροπίες στέλνοντας πληθώρα αέριων ρύπων στην ατμόσφαιρα και κάνοντάς την πιο πυκνή. Αυτή τώρα με τη σειρά της παγιδεύει περισσότερη θερμότητα και επηρρεάζονται οι κλιματικές ισορροπίες και τα οικοσυστήματα. Το φαινόμενο του θερμοκηπίου -εκτός κλίμακας- γίνεται κακό. Αυτήν την πολυπλοκότητα των αλληλοεξαρτήσεων θα έπρεπε να την είχαμε καταλάβει πριν πάμε στο φεγγάρι.

ΕΦ. ΑΥΓΗ /Βάσω Κανελλοπούλου

1 επι δεκαετίες πρόεδρος της οικολογικής και επιστημονικής οργάνωσης Worldwatch Institute

2 "Cornell ecologists study finds that producing ethanol and biodiesel from corn and other crops is not worth the energy" Cornell University News Service July 5 2005

Ο εθνικισμός

είναι πιο επικίνδυνος

από τους εξωτερικούς "κινδύνους"

Του Φίλιππου ΗΛΙΟΥ

Το πιο ενοχλητικό, επικίνδυνο και ανησυχητικό για την Ελλάδα και τους Έλληνες δεν είναι ότι πιθανόν να αναγνωριστεί ένα κράτος με το όνομα που αυτό έχει επιλέξει, όπως έχει άλλωστε το δικαίωμα, αλλά ότι με αφορμή το Μακεδονικό αναδείχθηκαν και επιβλήθηκαν, ως κυρίαρχες τάσεις στην ελληνική κοινωνία και τους παράγοντες που διαμορφώνουν την κοινή γνώμη, στοιχεία μιας πρωτοφανούς αρχαϊκότητας, που μας εμφανίζουν να αθετούμε δημοκρατικές κατακτήσεις και πολύτιμες δημοκρατικές ευαισθησίες, που, μετά τη μεταπολίτευση, είχε θεωρηθεί ότι αποτελούσαν πλέον κοινό κτήμα των Ελλήνων πολιτών. Χωρίς να το αντιλαμβανόμαστε πάντοτε, μέσα σε μια έξαρση εθνικισμού, αναβιώσαμε, στο επίπεδο της πολιτείας, των κομμάτων, στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, αλλά και σε αριστερά κινήματα, έναν εθνικισμό και έναν σοβινισμό άλλων εποχών, έναν ρατσισμό που δεν τιμά την ελληνική κοινωνία. Τα φαινόμενα της μισαλλοδοξίας, του φανατισμού και των νέων δογματισμών που αναπτύσσονται, υπονομεύουν την εθνική συνοχή και τις συλλογικές συνειδήσεις πολύ περισσότερο απ' ό,τι οι υπαρκτοί ή οι εφευρισκόμενοι εξωτερικοί "κίνδυνοι". Και όλα αυτά γίνονται με τη βεβαιότητα και την ήσυχη συνείδηση ότι πράττουμε ένα εθνικό καθήκον. Στην ουσία καταρρακώνεται κάθε έννοια εθνικού αυτοσεβασμού και αυτογνωσίας. *** Για τη θεωρούμενη εθνική υπόθεση επιστρατεύθηκαν από τους αρμοδίους, και έγιναν με μεγάλη ευκολία δεκτά από την κοινή γνώμη, πράγματα που αντιστρατεύονται τις αρχές της κοινής λογικής και ό,τι αποτελεί το σημερινό επίπεδο των ιστορικών γνώσεων. Λέγεται ότι η Μακεδονία ήταν, είναι και θα είναι ελληνική. Όλοι όμως, γνωρίζουν ότι δίπλα στην ελληνική Μακεδονία υπάρχουν σλαβικές Μακεδονίες, που διαμορφώθηκαν ιστορικά και την ύπαρξη των οποίων ουδείς ποτέ θεώρησε ότι μπορεί να αμφισβητήσει. Προχωρούμε: "Η ελληνική Μακεδονία ήταν, είναι και θα είναι ελληνική". Γιατί θέλουμε να ξεχνούμε ότι η ελληνική Μακεδονία έγινε ελληνική κατά τον διανυόμενο αιώνα, μέσα από ένα σπαρακτικό ξερίζωμα πληθυσμών, με αμοιβαίες ανταλλαγές πληθυσμών, με τον ερχομό των μικρασιατών Ελλήνων μετά από την καταστροφή; Η σημερινή πληθυσμιακή σύνθεση της Μακεδονίας είναι, κατά κύριο λόγο, αποτέλεσμα των ανταλλαγών πληθυσμών και όχι της επιβίωσης γηγενών ελληνικών πληθυσμιακών συνόλων. *** Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι πάντα μπορούμε να εμφανίζουμε στοιχεία, πολλά από τα οποία μπορεί να είναι βάσιμα, για να τεκμηριώσουμε μια άποψη. Το σημαντικό όμως είναι ότι, χωρίς να εξηγούμε τι αντιπροσωπεύει και πώς πραγματοποιήθηκε η διαδικασία της ελληνοποίησης της ελληνικής Μακεδονίας, καλλιεργούμε έναν "εθνικό φανατισμό" στους πολίτες, μέσα από ένα σύνθημα που δεν έχει αντιστοιχία προς τις ιστορικές πραγματικότητες. Δεν θέλω να σχολιάσω τις αηδίες περί Μεγαλέξανδρου. Αν, στη θέση των συνθημάτων που ευνοούν την αμάθεια, φανατίζουν και αποπροσανατολίζουν, είχαν αναδειχθεί τα στοιχεία της ιστορικότητας των φαινομένων, και ιδίως των εθνικών φαινομένων, τότε οι πολίτες αυτής της χώρας θα είχαν τη δυνατότητα να αντιληφθούν ευκολότερα πόσο κοινές σε όλους τους λαούς είναι οι εθνοκεντρικές τάσεις και πόσο αυτά που θεωρούνται ελληνικές μοναδικότητες ή ελληνικές θαυματουργίες αποτελούν κοινούς τόπους στην ιστορία όλων των λαών, όταν, σε συγκεκριμένες φάσεις της ιστορικής διαδρομής τους, θεωρούν ότι αντιπροσωπεύουν το κέντρο της γης και τον ομφαλό του κόσμου. Αλλά φαίνεται ότι αυτή η ιστορικοποίηση της γνώσης κάποιους δεν τους συνέφερε. Και οδηγηθήκαμε στους παραλογισμούς και τις παραδοξολογίες... *** Το πρόβλημα είναι πώς θα αναγνωρίσουμε τις ιδιαιτερότητες μέσα από τις οποίες διαμορφώθηκαν οι εθνότητες στη Βαλκανική. Να καταλάβουμε σε τι δράματα οδήγησε η αντιπαράθεση, με ευθύνη όλων των εθνοτήτων και όλων των κρατών, γιατί όλοι με το ίδιο πρότυπο και τους ίδιους μηχανισμούς λειτούργησαν προκειμένου να εξασφαλίσουν και την ύπαρξή τους και την επιβίωσή τους. Έχω την εντύπωση ότι με τον τρόπο που χειρίστηκε τα προβλήματα η ελληνική εξωτερική πολιτική υπονόμευσε τον ιδιαίτερο ρόλο που θα μπορούσε, για ιστορικούς λόγους, να έχει η Ελλάδα στα Βαλκάνια. Η χώρα μας, έχοντας αποφύγει το στάδιο του υπαρκτού σοσιαλισμού, με ένα δημοκρατικό πολίτευμα που στηρίζεται σε αξίες οι οποίες τείνουν να γίνουν κυρίαρχες στη διεθνή κοινότητα, θα μπορούσε να έχει, όχι έναν ανώτερο ρόλο, αλλά έναν πρόσκαιρα οδηγητικό, υπό τον όρο ότι θα έπαιζε το παιχνίδι της σύγκλισης και του σεβασμού των ιδιαιτεροτήτων και όχι το παιχνίδι της αντιπαλότητας. *** Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης κατόρθωσαν να διαμορφώσουν ένα κλίμα ανομολόγητου ρατσισμού, είτε με την περιφρόνηση του τρίτου είτε με την εικόνα ότι η Ελλάδα είναι το κέντρο της γης και όλοι οι άλλοι την επιβουλεύονται. Όμως όποτε έχουμε υπάρξει ελληνοκεντρικοί και ομφαλοσκόποι, αυτό συνοδεύτηκε από εθνική πτώση και συχνά καταστροφές, στο μέτρο ιδίως που μια τέτοια τάση μας απομόνωσε από τα στοιχεία που, διασταυρούμενα με τις δικές μας ιδιαιτερότητες, ενίσχυαν την πολιτισμική μας φυσιογνωμία. Όταν βγαίνουμε και αποκαλούμε τους γείτονες κρατίδιο, έχουμε ποτέ σκεφτεί ότι η Κύπρος είναι το ένα τέταρτο του "κράτους των Σκοπίων" Θα θέλαμε να την αποκαλούν κρατίδιο; Υπάρχει κι ένα θέμα αγωγής του πολίτη. Το μέσο ενημέρωσης οφείλει να μεταδίδει την πληροφορία ως έχει. Όταν ο Μιτεράν μιλάει για τη Δημοκρατία της Μακεδονίας και εννοεί τη Δημοκρατία της Μακεδονίας με πρωτεύουσα τα Σκόπια και οι δημοσιογράφοι βάζουν εισαγωγικά στη λέξη Μακεδονία, είναι ως εάν τα εισαγωγικά να τα έχει βάλει ο Μιτεράν. Έτσι, όμως, δημιουργείται η εντύπωση ότι η διεθνής κοινότητα έχει την άποψή σου και συνεπώς σκληραίνεις τη θέση σου. *** Μετά από την επιθυμητή κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού, θα ευχόταν κανείς να υπάρξει μια εξέλιξη προς κοινωνικά συστήματα πληρέστερης ικανοποίησης των αναγκών των πολιτών. Όπως φάνηκε, όμως, και όπως ίσως ήταν φυσικό, υπήρξε μια παλινδρόμηση της ιστορίας, με αναβίωση φυλετισμών, εθνικισμών και θρησκευτικών φανατισμών, που επηρέασε όχι μόνο τις χώρες αυτές αλλά και τον περίγυρό τους. Η αναζωπύρωση του εθνικισμού στην Ελλάδα εντάσσεται σε έναν κύκλο που έχει τα ομόλογά του και στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και στις χώρες του Ισλάμ, όπου ξαναζωνταντεύουν οι θρησκευτικές και οι εθνικιστικές αδιαλλαξίες. Βέβαια, στη χώρα μας η εθνικιστική έξαρση δεν έχει φτάσει σε οριακά σημεία, αλλά το γενικό κλίμα που την εκτρέφει υπάρχει. Το λεγόμενο Μακεδονικό έδωσε αφορμή να έρθουν ξανά στην επιφάνεια όλες οι αρχαϊκότητες της ελληνικής κοινωνίας. Με επίκεντρο τις αδιανόητες και συγκεχυμένες έννοιες του ελληνοκεντρισμού, θεωρούνται ξανά ως μεγάλες και αιώνες αξίες όλα όσα φαινόταν ότι ως κοινωνία είχαμε απορρίψει τα τελευταία χρόνια. Και δεν είναι τυχαίο πόσο συντέλεσαν, στη γενική πλαισίωση αυτής της εξέλιξης, οι νεορθόδοξες απόψεις, ο νέος μυστικισμός, οι νέες επιθετικότητες του ανορθολογισμού. Φάνηκε ότι, παρά τις επιφάσεις κάποιου εκσυγχρονισμού, η κοινωνία μας απέχει πολύ από το να ζήσει με την αξιοπρέπεια των ανθρώπων και των πολιτών του εικοστού και του εικοστού πρώτου αιώνα.